नेपालमा बैंकको इतिहास, जान्नुहोस् बैंकको विकासक्रम
बैंक खबर । नेपालमा संस्थागत बैंकिङ्ग सेवाको शुरुवात वि.सं. १९९४ कार्तिक ३० गते नेपाल बैंकको स्थापना भएपछि मात्र भएको हो । तत्कालिन राजा त्रिभुवनबाट नेपाल बैंकको उद्घघाटन भएको थियो । बैंक स्थापना हुनु भन्दा पहिले सम्पूर्ण मौद्रिक कारोवारहरू निजी डिलर तथा व्यापारिक केन्द्रहरूबाट गरिन्थ्यो । तत्कालिन समयमा राणा प्रधानमन्त्री जुद्धशमशेरले राजा त्रिभुवनको आज्ञापछि देशको आवस्यकता अनुरुप बैंक स्थापना गर्न पाउँदा आफ्ना लागि ठुलो अवसर भएको बताएका थिए ।
बैंक प्रतिको बुझाई नै फरक
तत्कालीन समयमा बैंक भन्ने शब्द नै नौलो थियो । धेरै कमले बैंक शब्द सुनेका थिए । अझ बैंकका बारेमा जानकारी राख्ने मानिस पाउन नै गाह्रो थियो । औपचारिक बैंकिङ्गको नयाँ अवधारणालाई धेरै कमले मात्र बुझेका थिए । बैंक प्रतिको विश्वास पनि धेरै कममा थियो । त्यसैले बैंकको शेयर उठाउन र निक्षेप संकलन गर्न सजिलो थिएन्। त्यसैले पनि बैंकले २५ लाख रुपैयाँको मात्र शेयर निष्काशन गरेकोमा ८ लाख ४२ हजारको मात्र विक्री भएको थियो ।
यास्तो थियो नेपाल बैंकको पहिलो कारोबार
नेपाल बैंक लिमिटेड स्थापनाकाल देखि नै सरकारी तथा निजी क्षेत्रको संयुक्त लगानीको बैंक हो । बैंक स्थापनाको पहिलो वर्ष कुल निक्षेप १७ लाख २ हजार पच्चीस रुपैयाँ संकलन गर्न सफल भएको थियो । त्यस मध्ये चल्ती निक्षेप १२ लाख ९८ हजार ८ सय ९८ रुपैयाँ, मुद्दती निक्षेप ३ लाख ८८ हजार ९ सय ६४ रुपैयाँ र वचत निक्षेप १४ हजार १ सय ६३ रुपैयाँ रहेको थियो । कर्जा प्रवाह १९ लाख ८५ हजार रुपैयाँ रहेको थियो ।
यस्तो छ बैंकिङ क्षेत्रको विकासक्रम
नेपाल बैंक स्थापना भएको १९ बर्षपछि वि.सं. २०१३ सालमा नेपाल राष्ट्र बैंकको स्थापना भयो । त्यसपछि बैंकिङ क्षेत्रको विस्तार हुने क्रम बढ्दै गयो । वि.स. २०१६ सालमा नेपाल औद्योगिक विकास निगमको स्थापना भयो भने २०२२ सालमा राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक र २०२४ सालमा कृषि विकास बैंकको स्थापना भयो । २०४०को दशकपछि नेपमालमा निजीक्षेत्रको उदय भयो । पछिल्लो समय बैंकिङ क्षेत्रलाई थप व्यवस्थित र प्रभावकारी ढंगबाट सुचारु गर्नको लागि नेपाल राष्ट्र बैंकको ऐन २०१२ खारेज गरी आएको नेपाल राष्ट्र बैंक ऐन २०५८ ले बैंकिङ क्षेत्रको इतिहासमा नयाँ आयाम ल्याएको छ ।
अहिले नेपालमा निजी र सरकारी गरि कुल २८ वटा वाणिज्य बैंकहरु छन भने ३२ वटा विकास बैंक, २४ वटा फाइनान्स कम्पनी र ९१ वटा लघुवित्त कम्पनीहरुले मुलुकभर वित्तीय कारोबार गरिरहेका छन् ।
